Uống trà đi

Uống trà đi uống trà đi
Trần gian bụi bặm nói gì trắng đen
Uống trà nghen uống trà nghen
Thế gian mờ tỏ đâu đèn đâu trăng
Uống trà chăng uống trà chăng
Dối gian nào đó ai thằng ai ông
Uống trà không uống trà không
Để tay
mượn
cái
lông
bông
vẽ
vời
Uống trà chơi uống trà chơi
Biết đâu tâm đạo điểm đời gặp nhau…

癌症医院在走廊
5-12-2018

Advertisements

Giữ bát nước đầy

Giá mà em hãy còn thơ
Giá mà anh chẳng vu vơ gọi đò
Trăm năm dù lỗi… học trò
Cây đa cũ đụng ngọn sò đo quê
Bây giờ lỡ muội lầm mê
Bước chân hè phố vọng về bãi sông
Giá em cứ việc theo chồng
Giá anh chẳng phải phòng không tuổi này
Mưa tràn muối mặn gừng cay
Dễ ai giữ bát nước đầy cho ai,
haizzzz

2-12-2018

Sính quyền

Nhiều lúc đi đường gặp lắm người nóng nảy
giữa đám kẹt xe vẫn liên tục bóp còi
hay họ nghĩ đám đông kia chỉ nên vì mỗi họ
dừng dạt lại để nhường cho xe họ đi thôi?

Chi tiết ấy tưởng chừng như nhỏ nhặt
nhưng ẩn chứa bên trong là tâm lý sính quyền
quyền lực hơn người vẫn luôn còn quyến rũ
bắt thiên hạ vì mình, tham vậy cũng vô biên.
hehe

10-11-2018

Ta đã làm chi đời ta

Chú thích ảnh: Sách do Domino Books và NXB Văn hóa Văn nghệ liên kết ấn hành – Ảnh: L.Điền

Một tập bút ký văn chương kỳ thú vừa trở lại văn đàn Việt Nam sau 44 năm kể từ ngày ra mắt bản in lần đầu: Ta đã làm chi đời ta, của thi sĩ Vũ Hoàng Chương.

Vào tháng 3 năm 1974 ấy, nhan đề sách của nhà thơ “chiếu đầu” miền Nam bấy giờ tung ra làng văn nghệ như một câu hỏi không dành cho riêng ai. Và lập tức, “Ta đã làm chi đời ta” được không những độc giả mà đồng nghiệp văn chương, bằng hữu các giới đón nhận nhiệt thành. Ta đã làm chi đời ta, chẳng phải là vấn đề xuyên suốt từng ám ảnh biết bao thế hệ văn nghệ sĩ đã đem cả “đời ta” dấn thân vào nghệ thuật bằng tất cả trách nhiệm hay sao?

Nhưng ngoài cái nhan đề mang đầy hơi hướng “nghiêm trọng” ấy, đây hoàn toàn không phải là một tập triết luận về cách thế ứng xử của nhà văn hay quan niệm “sống và viết” như về sau nhiều người thường lấy đó làm sở cứ cho mình. Điều lý thú ở tập sách này là tác giả Vũ Hoàng Chương kể lại những giao tình của ông với bạn bè văn nghệ khởi đi từ trước 1945 tại miền bắc. Một tập bút ký của người trong cuộc, lại viết ra vào lúc đang xa cảnh xa người, niềm cảm xúc nỗi nhớ nhung cộng với kỷ niệm dồn nén gần hai mươi năm khiến cho mỗi câu chuyện, mỗi tình tiết đều như được tác giả diễn thuật bằng câu chữ run rẩy trong cơn xúc động.

Tìm trong hơi thở câu chữ văn xuôi mà như thơ ấy, người ta thấy lại cả một thời văn nghệ thanh bình. Mặc dù đất nước đang hồi chuyển động trước trận cuồng phong long Âu lở Á, những người văn nghệ xứ bắc Việt Nam vẫn dành cho nhau những ngọt ngào đằm thắm dễ thương. Đọc, để rồi giật mình nhận ra có một thời những bạn văn đã dốc cả tài hoa ra đối đãi với nhau trong giao tiếp hàng ngày. Cái tự nhiên của người tài hoa vì thế mà trường tồn qua biến động, thời gian; nó khác với những lên gân làm dáng của giới cân phân tính toán khi làm văn nghệ.

Rồi người đọc như quên mất cái nhan đề nghe chừng rất gay gắt kia, để lạc vào những cuộc đi chơi, chơi thực sự, chơi đúng chất văn nghệ, hào tình sảng khoái, có tao nhân mặc khách, có kỳ nữ danh tài. Và trong những chuyến ngao du tề tựu ấy, những ý tưởng về sáng tác, những thao thức về trách nhiệm văn nghệ, những quyết liệt trước dự tính đường dài… tự nhiên bộc lộ ra qua những tâm hồn đồng điệu. À, thì ra người văn nghệ nào có phải chơi suông. Cứ xem một cuộc gặp nhau giữa Hoàng [Chương] và Huy [Cận] với cách ứng khẩu thành thơ để hỏi thăm tiến độ xuất bản về tác phẩm của nhau, mới thấy cung cách ấy thật đáng yêu làm sao: “Đã lâu gặp lại Chàng Say/ Lửa Thiêng xin đốt chờ Mây xuống trần, và: Mây kia chẳng chịu xuống trần/ Lửa ơi theo khói lên gần với Mây”; rồi kết cục ấy là: “Huy lấy làm làm thú quá, lôi ngày Hoàng vào hiệu phở đầu phố Hàng Đồng, khăng khăng đòi đãi Hoàng một chầu kỳ no thì thôi”. Đọc đến đây, mới thấy dường như lâu rồi ít ai dùng từ “hiệu phở”. Và rồi cái không khí văn nghệ như vậy, có lẽ cũng chỉ còn trong những trang sách này thôi. Nhưng dư vị của những trang đời này còn dài lắm, nói như TS. Võ Văn Nhơn, “nghiền ngẫm hồi ký Vũ Hoàng Chương… chúng ta có thể suy nghĩ về nhiều vấn đề cho hôm nay, từ sức mạnh của văn chương, trách nhiệm của nhà văn, đến những suy nghĩ về tình bạn và tình yêu, gia đình và xã hội, chiến tranh và hòa bình”.

Lam Điền

 

Em có hay trời buồn trời chuyển mưa đó không

Sáng nay nhân đến dự ra mắt tập chuyên đề Viết & Đọc mà mình gặp anh Vũ Thành Sơn.
Cái tên anh, mình nghe từ hơn chục năm trước, nghe tại miễu. Hôm đó không rõ có chuyện gì mà ngài Duy nhắc Vũ Thành Sơn, dám chừng là khi chào mọi người để rời miễu, ngài Duy đã nói, tui đi gặp ông Vũ Thành Sơn đây. Mình thì chỉ nhớ cái ý tiếp theo khiến cho mình gắn với cái tên ấy, là “ông này vậy mà thích viết”.
Lần đầu tiên nhẽ ra gặp và có thể chào nhau, là tại cái đêm anh Mai Sơn ra mắt sách, đêm ấy anh Sơn này có đến chúc mừng anh Sơn kia, nhưng mình lúi húi chụp hình và ghi chép, không tiện đến chào để làm quen với anh Vũ Thành Sơn.
Hồi năm ngoái, khi công ty sách Domino ra đời, một trong mấy quyển trình làng đầu tiên là tập truyện có nhan đề sử dụng một câu nhạc, nhạc sến: Em có hay trời buồn trời chuyển mưa đó không.
Cái nhan đề gây chú ý, nhưng với mình thì tên tác giả chú ý hơn, là tập truyện của Vũ Thành Sơn. Ngay khi sách ra, mình ghé tiệm mua một quyển, nhưng không rõ cấn kẹt những thứ gì mà quyển ấy rơi vào mớ sách chưa đọc. Mãi đến cuối năm 2017, lục lại các sách, và đọc một mạch quyển Em có hay trời buồn trời chuyển mưa đó không. Đọc xong ngửa mặt than rằng, ôi trời, lão ka Vũ Thành Sơn viết truyện hay thế mà lúc sách mới ra mình lại không đọc, nay thì năm hết tết đến, muộn màng mất rồi. Thật là có lỗi với lòng. huhu
Đến hồi tháng 3 năm nay, gặp ông chủ nhà Domino tại Hội sách, bèn kể lại chuyện tự thấy có lỗi kia, ông ta cười xòa, bảo trời ơi phải ông viết sớm đăng sớm chắc sách bán được thêm chút ít. Xong ông lại bảo, thôi hôm nào ông viết review trên fb ông cũng được đấy. Mình bảo OK. Vậy mà từ tháng 3 đến giờ vẫn chưa viết.
Mình cũng chưa hỏi xem anh Vũ Thành Sơn có thích nhạc cũ nhạc vàng nhạc sến nhạc VNCH không, hay chỉ ngẫu nhiên chọn một câu trong bài Chuyện hẹn hò làm nhan đề truyện rồi từ truyện thành nhan đề cả tập.
Nhưng chuyện đó không hề gì.
Cái quan trọng là văn, truyện của Vũ Thành Sơn. Đọc ông, tự dưng thấy mình bị nhiễm cái không khí truyện. Một loại khí quyển do tác giả kỳ công tạo ra nhưng tuyệt nhiên không để lộ hình tích dụng công. Và nói cho cùng, nhà văn chính là người sống kỹ hơn, chi tiết hơn, cảm nhận đa chiều hơn, dự cảm tinh tế hơn… người đọc. Để qua trang văn, người đọc tìm thấy cái cảm giác mà trong đời thực mình không có. Từ chỗ đó, cùng với sự cảm nhận về biên độ cuộc sống được mở rộng ra, họ cũng đâm ngờ không biết ông nhà văn có sống thật biết thật thế chăng, hay ông ta hư cấu mà hay hơn cả chuyện thật…
Nghệ thuật văn chương sở dĩ là món ăn tinh thần cho cả nhân loại chính là vì vậy.
Và ở Vũ Thành Sơn, anh có cách triển khai mạch văn phô bày tất cả sự rời rạc để ẩn giấu mối dây chặt chẽ khó thấy bên trong.
Tập có vỏn vẹn mười truyện. Hãy đơn cử truyện có tên 5 ký tự ấn tượng: MH370, kể về một sự mất tích người thân, và có thể nối tiếp với một vụ mất tích nữa. Giữa hai vụ mất tích đó là truyện, bình thường nhưng đầy hơi thở đương đại. Ông họa sĩ ám ảnh nét mặt người thân mất tích đến nỗi tình cờ gặp cô gái giống “như hai giọt nước” với người mất tích, ông thuê cô ngồi làm mẫu để hòng ghi lại nét mặt người đã mất hút vào hư vô. Nhưng nhiều buổi trôi qua, ông họa sĩ chỉ ngồi im nhìn chăm chú cô người mẫu để ghi vào tâm tưởng hình ảnh nét mặt người thân, đến ngày cuối cùng, thay vì hoàn thành bức họa, ông đột ngột rời khỏi nhà một cách khó hiểu với lá thư và lời tuyên bố “vậy là từ hôm nay tôi có thể ra đi”. Cái kết truyện gây liên tưởng chính ông họa sĩ đã lầm tưởng sẽ lấp đầy tâm tưởng mình bằng nét mặt người đã mất tích, cho đến khi ông ta nhận ra rằng không có sự mất tích nào cả, mà hai sự mất tích sẽ gặp nhau, như hai đường thẳng gặp nhau ở vô cực vậy. Cái logic chồng lớp như vậy thực sự khiến người đọc có cảm giác đang thưởng thức món văn.
Và cũng có những đoạn, kỳ thực mình đọc thấy sự thả trôi của chính tác giả cho mạch văn. Như đoạn này:
“- Tao quyết định chia tay với nó rồi.
Tôi nghe một cách lơ đãng vì mải xem một anh chàng thổi sáo đang đứng biểu diễn ở bàn nhậu trước mặt. Tôi phải thừa nhận là trong các phim bộ vẫn chiếu hằng đêm trên truyền hình bao giờ người ta cũng mặc định người xem như chỉ toàn là một lũ cả ngố, nhẹ dạ không hơn không kém.
Anh chàng thổi sáo đi ngang qua bàn chúng tôi Liên liền mời anh ta một ly nhưng anh chỉ uống một ngụm cho có lệ. ”
Mình đọc lại chỗ này nhiều lần, cả đoạn trước đó nữa, thấy chẳng có duyên do ý đồ gì khiến cho tác giả viết chen vào cái câu “Tôi phải thừa nhận là…” ấy cả. Thế nhưng, câu ấy vẫn không thừa, vẫn thản nhiên tọa lạc trong mạch văn đang miên man trôi chảy của Vũ Thành Sơn.
Chỉ là đơn cử thôi, vì cả mười truyện của Vũ Thành Sơn trong tập đều hay. Đọc “Có một nơi như thế” hay “Một giấc mơ khác” mới thấy độ chặt chẽ gần như hình thành một logic riêng trong truyện của Vũ Thành Sơn, cho dù truyện viết thiên về yếu tố kỳ ảo.
Bây giờ mà kêu mọi người tìm quyển này thì không biết có còn không. Nhưng hồi giáp tết năm ngoái, tự mình đã mẩm bụng, nếu nói trong năm có một “phát hiện văn chương” riêng với mình, thì đó là “Em có hay trời buồn trời chuyển mưa đó không” của Vũ Thành Sơn.
Bây giờ thì gõ mấy dòng này, để nhớ sáng nay vừa gặp tác giả.
Mà cũng chưa kịp nói gì nhiều.
hehe

Mồ mả (chuyện bên Tàu giống chuyện bên ta)

1/ Hồi trước có nghe chuyện mộ của Khổng Minh Gia Cát Lượng.
Cụ Khổng Minh tinh thông dịch lý, nhưng việc mồ mả của cụ lại chưa nghe cụ thể thế nào. Cho đến khi nghe chuyện, thì thời gian xảy ra đã cách thời Khổng Minh ngót ngàn năm.
Đó là chuyện dính dáng đến Lưu Bá Ôn.
Lưu Bá Ôn khởi nghiệp hoành tráng, phò Chu Nguyên Chương đánh Nguyên triều, làm một bậc khai quốc công thần của nhà Minh. Nhưng thời còn loạn lạc đánh nhau, có lần Lưu Bá Ôn thua trận liểng xiểng một mình một ngựa cắp giáo luồn rừng thoát thân. Chạy một hồi thấy bốn bề đã yên, dừng lại thở mới biết đây là ngay trước lăng mộ Khổng Minh, trước cổng có trụ biểu và tấm biển đề 7 chữ rất oách: 萬代君師諸葛亮 (vạn đại quân sư Gia Cát Lượng). Lưu Bá Ôn đang lúc thất cơ nhưng thấy mấy chữ ấy bỗng nổi sân si, nghĩ bụng Khổng Minh phò Lưu Huyền Đức rốt cuộc vẫn không giữ được nhà Hán, sao lại tự nhận là “quân sư của muôn đời” được. Thế là trong lúc quân đối phương chưa đuổi tới, Lưu Bá Ôn thúc ngựa đến bên tấm biển đưa cây trường thương cạo dòng chữ kiêu ngạo ấy đi.
Vừa xoi vừa cạo một hồi bỗng phát hiện ra hình như dưới lớp chữ này còn có chữ, thế là nỗ lực cạo sạch, rốt cuộc sau khi cái câu “vạn đại quân sư Gia Cát Lượng” tróc đi hết thì tấm biển hiện ra dòng chữ mới: —統山河劉伯溫 (nhất thống sơn hà Lưu Bá Ôn). Đến đây thì Lưu Bá Ôn bất giác giật mình, nghĩ cụ Khổng Minh thánh thật, nay sự nghiệp mình chưa đâu vào đâu, trên đường bôn tẩu bị rượt đuổi te tua thế này mà cụ tiên đoán mình sẽ thống nhất được toàn Trung Quốc, ghê thật. Dù không biết ngày mai (hay lát nữa) ra sao, giờ cũng xuống ngựa lạy cụ một lạy.
Nghĩ là làm, Lưu Bá Ôn xuống ngựa sụp lạy trước tấm biển giờ chỉ còn dòng chữ ghi tên mình. Nhưng không ngờ khi lạy xuống rồi không đứng lên được. Thì ra ngay chỗ ông quỳ, bên dưới có chôn một khối nam châm cực lớn hay sao đó, mà khi sụp lạy, bộ giáp trụ bị hít cứng không sao ngóc lên được. Nghĩ mình lỡ phạm thượng cho rằng cụ Khổng Minh kiêu ngạo nên bị phạt chăng, Lưu Bá Ôn ngước lên nhìn, bỗng thấy cục đá bên chân cột cũng có chữ, đó là 4 chữ được viết tự đời nào: 解衣而走 (giải y nhi tẩu = cởi bỏ áo mà chạy). Thế là Lưu Bá Ôn trút bỏ bộ giáp trụ, lên ngựa chạy tiếp, để lại sau lưng tấm biển trước mộ Khổng Minh với dòng chữ tiên đoán về sự nghiệp của mình. hehe

2/ Sau này có nghe chuyện Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, ông chuẩn bị một tấm bia có khắc chữ nhưng trát kín, dặn con cháu khi chôn ông thì đặt lên nắp quan tài rồi mới lấp đất. Lại dặn đời sau ghi nhớ đến khoảng năm ấy tháng ấy nếu có ai đến viếng mộ mà nói ra hai chữ mắt mù, thì cố thỉnh cầu người ấy đặt lại hướng mộ.
Con cháu y theo lời.
Đến khoảng thời gian cụ Trạng dặn, hôm ấy có ông thầy địa lý vùng khác đến, khẩn khoản xin con cháu đưa đi viếng mộ cụ Trạng. Ra đến mộ, ông thầy xem xét các hướng, càng lúc càng tỏ vẻ ngạc nhiên, quái lạ. Sau cùng ông buột miệng lẩm bẩm, sao hướng mộ lại ngược thế này, họa chăng chỉ có mắt mù mới không thấy chứ.
Người nhà đi theo lập tức lưu ý, mời ông thầy trở về nhà, làm cơm đãi khách và khẩn khoản xin ông thầy để lại hướng mộ cho cụ ông nhà tôi vì hình như lúc nãy có nghe thầy bảo mộ bị ngược hướng sao đó.
Ông thầy phong thủy nghe vậy cũng hoan hỷ, bảo OK thôi, mộ này chỉ cần sửa lại bằng cách xoay ngược 180 độ từ chân đổi thành đầu là được.
Con cháu bắt tay làm theo ngay. Khi đào đến quan tài, đụng tấm bia, đem lên thấy có chữ, ông thầy kêu rửa sạch đọc xem, thì ra là mấy câu Nôm:
Ngày nay mạch đổi xuống chân
Năm mươi năm trước mạch dâng đằng đầu
Biết gì những kẻ sinh sau
Thánh nhân mắt có mù đâu bao giờ.
Ông thầy ngớ người, hỏi con cháu cụ Trạng thì tính đến thời điểm ấy đã cách lúc cụ Trạng quy tiên tròn 50 năm.
hehe

癌症医院在走廊
12.11.2018
藍田

Sóng nào giận chiếc thuyền không

Chà, bắt gặp câu đối hay, là khi cụ Nguyễn Công Trứ làm quan Tổng đốc tỉnh Hải Dương, cụ dán trước công đường đôi câu đối:
可畏是民岩荊棘不生平坦路，
惟深者宦海波濤無怒載空舟。
Khả úy thị dân nham, kinh cức bất sinh bình thản lộ;
Duy thâm giả hoạn hải, ba đào vô nộ tải không chu.
(Sợ nhất là lòng dân, nhưng gai góc không sinh nơi đường phẳng;
Sâu thật là bể hoạn, mà ba đào đâu giận chiếc thuyền không).
Đọc hai câu này, tự dưng nhớ thầy Hiển lúc sinh thời ở Phan Thiết. Thầy có vẻ khoái cụ Trứ, nhưng lại không thấy nhắc câu này, báo hại mình 23 năm sau mới gặp.
Cái hay không chỉ ở chỗ lòng dân bể hoạn rất có giá trị cảnh tỉnh kẻ làm quan, mà cái ý “ba đào đâu giận chiếc thuyền không” dường như hé lộ tinh thần Phật giáo nơi cụ Trứ.
Đến đây thì lại nhớ chuyện chiếc đàn của cụ ở ngôi chùa Đại Nài, chắc anh Trần Nhật Vy còn nhớ hẳn.
hehe