Gặp Vi Khuê họa thơ Tô Thùy Yên

Nhiều năm trước tình cờ biết được một người làm thơ trước 1975 ở

Tờ Người Việt News York số 19. Ảnh: L.Điền

miền nam bút hiệu là Vi Khuê. Biết từ một người bạn của vi Khuê, chép bài thơ Tống biệt hành trong sổ tay.

Đến nay tình cờ bắt gặp tờ báo Người Việt New York số 19 (tháng 9-1998) trong một tiệm sách cũ ở Sài Gòn. Tờ báo đã bị xé bỏ nhiều trang, nhưng vẫn còn nguyên vẹn hai trang in bài thơ Ta Về của Tô Thùy Yên, và

Hai bài thơ của Tô Thùy Yên và Vi Khuê in đăng đối trong một số báo. Ảnh: L.Điền

kỳ thú hơn, in kèm cả bài Ta Đi của Vi Khuê, họa nguyên vận từng khổ bài Ta Về. Tô Thùy Yên làm bài Ta Về với phong vị người trở về nhà sau 10 năm học tập cải tạo. Vi Khuê họa bằng bài Ta Đi với nội dung kỷ niệm 20 năm ngày xa xứ theo ngả thuyền nhân. Lịch sử đau thương của một thời được ghi lại bằng những vần thơ xúc động.

Ta về

Tiếng biển lời rừng nao nức giục
Ta về cho kịp độ xuân sang

Ta về – một bóng trên đường lớn
Thơ chẳng ai đề vạt áo phai…
Sao vẫn nghe đau mềm phế phủ?
Mười năm, đá cũng ngậm ngùi thay

Vĩnh biệt ta – mười năm chết dấp
Chốn rừng thiêng ỉm tiếng nghìn thu
Mười năm, mặt xạm soi khe nước
Ta hóa thân thành vượn cổ sơ

Ta về qua những truông cùng phá
Nếp trán nhăn đùa ngọn gió may
Ta ngẩn ngơ trông trời đất cũ,
Nghe tàn cát bụi tháng năm bay

Chỉ có thế. Trời câm đất nín
Đời im lìm đóng váng xanh xao
Mười năm, thế giới già trông thấy
Đất bạc màu đi, đất bạc màu…

Ta về như bóng chim qua trễ
Cho vội vàng thêm gió cuối mùa
Ai đứng trông vời mây nước đó
Ngàn năm râu tóc bạc phơ phơ

Một đời được mấy điều mơ ước ?
Núi lở sông bồi đã lắm khi…
Lịch sử ngơi đi nhiều tiếng động
Mười năm, cổ lục đã ai ghi?

Ta về cúi mái đầu sương điểm
Nghe nặng từ tâm lượng đất trời
Cảm ơn hoa đã vì ta nở
Thế giới vui từ mỗi lẻ loi

Tưởng tượng nhà nhà đang mở cửa
Làng ta ngựa đá đã qua sông
Người đi như cá theo con nước
Trống ngũ liên nôn nả gióng mừng

Ta về như lá rơi về cội
Bếp lửa nhân quần ấm tối nay
Chút rượu hồng đây, xin rưới xuống
Giải oan cho cuộc biển dâu này

Ta khóc tạ ơn đời máu chảy
Ruột mềm như đá dưới chân ta
Mười năm chớp bể mưa nguồn đó
Người thức nghe buồn tận cõi xa

Ta về như hạt sương trên cỏ
Kết tụ sầu nhân thế chuyển dời
Bé bỏng cũng thì sinh, dị, diệt
Tội tình chi lắm nữa, người ơi!

Quán dốc hơi thu lùa nỗi nhớ
Mười năm, người tỏ mặt nhau đây
Nước non ngàn dặm, bèo mây hỡi
Đành uống lưng thôi bát nước mời

Ta về như sợi tơ trời trắng
Chấp chới trôi buồn với nắng hanh
Ai gọi ai đi ngoài quãng vắng?
Phải, ôi vàng đá nhắn quan san?(*)

Lời thề truyền kiếp còn mang nặng
Nên mắc tình đời cởi chẳng ra
Ta nhớ người xa ngoài nỗi nhớ
Mười năm, ta vẫn cứ là ta

Ta về như tứ thơ xiêu tán
Trong cõi hoang đường trắng lãng quên
Nhà cũ, mừng còn nguyên mái, vách
Nhện giăng, khói ám, mối xông nền

Mọi thứ không còn ngăn nắp cũ
Nhà thương khó quá, sống thờ ơ.
Giậu nghiêng, cổng đổ, thềm um cỏ
Khách cũ không còn, khách mới thưa

Ta về khai giải bùa thiêng yểm
Thức dậy đi nào, gỗ đá ơi!
Hãy kể lại mười năm mộng dữ
Một lần kể lại để rồi thôi

Chiều nay ta sẽ đi thơ thẩn
Thăm hỏi từng cây những nỗi nhà
Hoa bưởi, hoa tầm xuân có nở?
Mười năm, cây có nhớ người xa?

Ta về như đứa con phung phá
Khánh kiệt đời trong cuộc biển dâu
Mười năm, con đã già trông thấy
Huống mẹ cha, đèn sắp cạn dầu…

Con gẫm lại đời con thất bát
Hứa trăm điều, một chẳng làm nên
Đời qua, lớp lớp tàn hư huyễn
Giọt lệ sương thầm khóc biến thiên

Ta về như tiếng kêu đồng vọng
Rau mác lên bờ đã trổ bông
Cho dẫu ngàn năm, em vẫn đứng
Chờ anh như biển vẫn chờ sông

Ta gọi thời gian sau cánh cửa
Nỗi mừng ràn rụa mắt ai sâu
Ta nghe như máu ân tình chảy
Từ kiếp xưa nào tưởng lạc nhau

Ta về dẫu phải đi chân đất
Khắp thế gian này để gặp em
Đau khổ riêng gì nơi gió cát…
Hè nhà, bụi chuối thức thâu đêm.

Cây bưởi xưa còn nhớ trắng hoa
Đêm chưa khuya lắm, hỡi trăng tà!
Tình xưa như tuổi già không ngủ,
Bước chạm khua từng nỗi xót xa.

Ta về như giấc mơ thần bí
Tuổi nhỏ đi tìm những tối vui
Trăng sáng lưu hồn ta vết phỏng
Trọn đời, nỗi nhớ sáng không nguôi

Bé ơi, này những vui buồn cũ
Hãy sống, đương đầu với lãng quên
Con dế vẫn là con dế ấy,
Hát rong bờ cỏ, giọng thân quen.

Ta về như nước tào khê chảy
Tinh đẩu mười năm luống nhạt mờ.
Thân thích những ai giờ đã khuất?
Cõi đời nghe trống trải hơn xưa.

Người chết đưa ta cùng xuống mộ.
Đâu còn ai nữa đứng bờ ao?
Khóc người, ta khóc ta rơi rụng.
Tuổi hạc, ôi ngày một một hao.

Ta về như bóng ma hờn tủi
Lục lại thời gian, kiếm chính mình
Ta nhặt mà thương từng phế liệu
Như từng hài cốt sắp vô danh

Ngồi đây, nền cũ nhà hương hỏa,
Đọc lại bài thơ buổi thiếu thời
Ai đó trong hồn ta thổn thức?
Vầng trăng còn tiếc cuộc rong chơi.

Ta về như hạc vàng thương nhớ
Một thuở trần gian bay lướt qua
Ta tiếc đời ta sao hữu hạn,
Đành không trải hết được lòng ta.

Tô Thùy Yên
(7-1985)

(*)Có chỗ chép: Dừng chân nghe quặn thắt tâm can (http://poem.tkaraoke.com/10069/Ta_Ve.html)

Ta đi

[Vọng âm bài Ta Về của Tô Thùy Yên]
Biển rừng im tiếng nghe ta khóc
Ta nào mơ ước cảnh giàu sang

Từ con thuyền nhỏ ra tàu lớn
Ta gạt tay chùi má phấn phai
Mở mắt ra nhìn xem thế sự
Đảo điên từ ngựa giữa dòng thay

Thôi nhé, xin chào non nước mộng
Mẹ hiền chưa đợi giấc ngàn thu
Năm mươi năm quyện câu hò Huế
Giờ tiễn con, thầm nguyện cố sơ

Ta đi, bước ngập ngừng theo gió
Thả ống quần cho dính cỏ may
Ngơ ngác nhìn chim hôm bỏ tổ
Sao tàn cuộc chiến lại còn bay?

Ta đi. Rừng biển im, ta khóc
Dặm khổ muôn trùng sóng xác xao
Bước một bước đau lòng một bước
Còn nguyên, dẫu áo vẫn nguyên màu

Ta đi, chẳng hẹn cùng mây nước
Đời khác chi cây gió chuyển mùa
Xanh mướt ngày Xuân chưa kịp ước
Đã chiều Đông giá tuyết phơ phơ

Nào ai biết được từ thơ dại
Lớn sẽ quê nhà bỏ – mấy khi
Ngắm những vì sao tan đáy biển
Đau lòng nát dạ, chỗ nào ghi?

Tàu lắc lư theo từng lượn sóng
Một câu khấn nguyện bốn phương trời
Ô kìa, những kẻ nằm co ngủ
Giữa chốn xô bồ sao lẻ loi!

Bỗng nhớ những ngày êm ả cũ
Những ngày nắng ửng mặt con sông
Chiến tranh từ thuở dăng dây thép
Vẫn đó đây vang điệu hát mừng

Ta đi, như thể chim lìa tổ
Như lá lìa cành tự tối nay
Một tiếng tiễn đưa là tiếng sét
Oan khiên là cuộc chiến tranh này

Ôi tiếng cười khan hay tiếng khóc
– hổ ngươi là tiếng khóc người ta –
Một đi không hẹn không hò nhỉ
Thì ngại ngùng thêm mỗi bước xa

Ta đi, trời ạ, tàu trôi giạt
Bốn phía vây quanh chẳng phải đời
Vớt nhánh rong nhìn không thấy Phật
Ba ngàn bể khổ đó, người ơi!

Hải âu bay lượn trên đầu sóng
Người khát gào lên khắp đó đây
Bờ bên Tự Do nào thấy bóng
Đành nâng nhắp cạn chén ai mời

Một đêm say sóng bao nhiêu đợt
Mặn chát môi đầy hơi muối hanh
Phật độ Chúa che còn đến vậy
Số Trời đã định há ai can?

Quê hương, ừ nhỉ, muôn đời đẹp
Nhớ thuở thanh bình mới ló ra
Tố khổ tố giàu trăm thứ tố
Phồn vinh cười mỉa nước non ta

Ta đi, chẳng gọi người đi trước
Cho thiếp đi cùng, chỉ muốn quên
Mộ chị mồ em, nhà với cửa
Chẳng còn mong đắp móng xây nền

Một liều, ba bảy thôi liều vậy
Tựa cánh diều dây đã đứt. Ơ!
Thì có mong chi ngày trở lại
Quỳ bên gối mẹ dạ và thưa

Ta đi, sống chết cầm như bỏ
Tóc biếc, lòng son, phận gái ơi
Tình tự còn chi trăng bến nước
Qua cầu cổi áo tặng cầu thôi!

Ta đi, lệ đẫm khăn cầm nhỏ
Giữa biển ngồi mơ một mái nhà
Bến Ngự tàn cây còn có bóng
Trùng dương chỉ có biển trời xa!

Cảm ơn Mẹ nhắc khi lâm biệt
“Phận gái không cầm nổi nhánh dâu”
Con nguyện dẫu chân trời góc biển
Nhớ về Mẹ nắng dãi mưa dầu

Ngoảnh lại quê hương nhòa khói sóng
Biết rồi cơm cháo có làm nên
Chút gì trên đất người xa lạ
Mà đổi đời cho cuộc biến thiên?

Ôi sao mắt nhắm còn tuôn lệ
Lệ cứ trào hoen vạt áo bông
Lại nhớ Cha xưa vào cuộc chiến
Máu đào cũng thấm dải non sông.

Rồi lịm hồn trong cơn sóng dữ
Lời kinh trút xuống biển đen sâu
Những bàn tay níu khung tàu mục
Sống chết xin Trời cho có nhau

Tàu đi. Chẳng thấy mình di động
Một chỗ ngồi co chị với em
Trái đất tưởng đâu là khoảng trống
Mặt trời biến mất, chỉ còn đêm.

Ừ nhỉ, còn trăng đâu mất nữa
Chưa lên khỏi núi đã trăng tà?
Cửa trần gian khép từ nay lại
Thì có mơ gì một bến xa!

Bến xa chưa thấy. Đây lòng biển
Nào có gì cho một chút vui
Hải tặc còn thêm bầy quỉ hiện
Ào ào. Để biển réo khôn nguôi…

Thiếp đi. Thoắt thấy người xa lạ
Nắm lấy bàn tay, bảo: “Cố quên!
Đã tới đây thì, thôi ở lại
Đất lành chim đậu sẽ thành quen!”

Đến nơi… chưa phải là nơi đến
Nhưng chẳng còn cá lặn sao mờ
Đèn sáng hoa giăng đầy mọi lối
Như thần thoại vẽ tự nghìn xưa…

Biết đâu Cha vẫn theo từng bước
Để biển trời gom tụ ước ao
Con khóc, hỡi ôi, còn khóc được
Mẹ già, hỡi Mẹ, mấy gầy hao!

Ta đi. Ta đến. Ta về chứ!
Đi. Đến. Về. Ôi! Đất nước mình
Muôn nẻo chia xa rồi hợp lại
Một ngày, ai biết rạng uy danh…

Hai mươi năm nhắc ngày xa xứ
Vang bóng, ồ thôi, chuyện một thời
Nước rẽ trăm con về rốn biển
“Kiều thu hề Tố” hãy rong chơi…

Ta đi lầu Hạc còn nguyên đó
Mong đợi ta về ghé bước qua
Bến Hán Châu Anh cây cỏ biếc
Xin hồi sinh với cõi lòng ta.

Vi Khuê